Bài thuốc chữa chảy máu cam

Chảy máu cam (hay chảy máu mũi) là một tình trạng khá phổ biến, có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như nóng trong người, thời tiết khô nóng, chấn thương, thiếu vitamin hoặc các vấn đề về mạch máu, huyết áp.

Nguyên nhân gây bệnh chảy máu cam

1. Huyết Nhiệt (Nóng trong máu) – Nguyên nhân phổ biến nhất

Đây là nhóm nguyên nhân thường gặp, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ tuổi. Khi cơ thể bị tích tụ nhiệt độc, nhiệt xâm nhập vào phần “huyết”, làm cho huyết bị “bốc hỏa”, cuốn theo đó đi lên các khiếu trên (như mũi) và gây chảy máu.

• Biểu hiện đi kèm: Máu đỏ tươi, chảy nhanh, lượng máu nhiều. Người bệnh có thể mặt đỏ, miệng khô khát, thích uống nước lạnh, dễ cáu gắt, táo bón, nước tiểu vàng.

• Nguyên nhân sâu xa:

  • Ngoại tà xâm nhập: Phong nhiệt (gió nóng) từ môi trường bên ngoài xâm nhập vào cơ thể, hóa hỏa gây tổn thương các mạch máu trong mũi.

  • Ẩm thực bất điều: Ăn uống quá nhiều đồ cay nóng (ớt, tiêu, gừng, tỏi), đồ chiên rán, dầu mỡ, uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá.

  • Tình chí hóa hỏa: Căng thẳng, uất ức, nóng giận lâu ngày làm tổn thương tạng Can (gan), khiến Can hỏa bốc lên, kích động huyết nhiệt.

2. Phế Vị Tích Nhiệt (Phổi và Dạ dày tích nhiệt)

Hai tạng Phế (phổi) và Vị (dạ dày) có đường kinh mạch liên hệ trực tiếp lên vùng mũi. Khi hai tạng này bị tích nhiệt, nhiệt độc sẽ dễ dàng bốc lên và gây chảy máu cam.

• Biểu hiện đi kèm: Ngoài các dấu hiệu của huyết nhiệt, có thể thêm hôi miệng, chảy máu chân răng, táo bón nặng hơn, người nóng.

• Nguyên nhân sâu xa:

  • Phế nhiệt: Thường do cảm mạo phong nhiệt (cảm sốt do nóng) không được giải tỏa, nhiệt tà tích lại ở Phế.

  • Vị nhiệt: Chủ yếu do chế độ ăn uống như đã nói ở trên, làm dạ dày tích nhiệt.

3. Âm Hư Hỏa Vượng (Âm suy, Hỏa bốc lên)

Khi phần Âm dịch (chất dịch nuôi dưỡng, làm mát cơ thể) bị suy giảm, không thể kiềm chế được phần dương hỏa, dẫn đến “hư hỏa” bốc lên, làm tổn thương các mạch lạc và gây chảy máu. Nguyên nhân này hay gặp ở người cao tuổi, người bệnh lâu ngày, hoặc người lao lực quá độ.

• Biểu hiện đi kèm: Máu chảy ít nhưng tái phát nhiều lần, máu có thể không quá đỏ. Người bệnh thường có cảm giác nóng trong xương (triều nhiệt), lòng bàn tay bàn chân nóng, ra mồ hôi trộm, khô miệng họng về đêm, mất ngủ, ù tai.

• Nguyên nhân sâu xa:

  • Thận âm hư: Thận là gốc của âm dịch toàn cơ thể. Thận âm hư là nguyên nhân chính dẫn đến Âm hư hỏa vượng.

  • Mất máu, bệnh lâu ngày: Làm hao tổn âm dịch.

4. Tỳ Hư Không Thống Huyết (Tỳ yếu, không quản lý được huyết)

Tỳ trong Đông y có chức năng “nhiếp huyết” (giữ cho huyết đi trong mạch). Khi Tỳ khí suy yếu, nó không thể quản lý được huyết, khiến huyết thoát ra ngoài mạch, gây ra các chứng xuất huyết, trong đó có chảy máu cam.

• Biểu hiện đi kèm: Máu chảy chậm, lượng ít, lâu cầm. Sắc mặt trắng bệch hoặc vàng úa, người mệt mỏi, chân tay vô lực, ăn kém, chướng bụng, đại tiện lỏng.

• Nguyên nhân sâu xa:

  • Tỳ khí hư nhược: Do thể trạng bẩm sinh, ăn uống thiếu chất, suy nghĩ quá nhiều (lo nghĩ hại Tỳ), hoặc bệnh mạn tính làm tổn thương Tỳ khí.

Bài thuốc Đông y chữa chảy máu cam

Bệnh do phế nhiệt: Người bệnh thường có triệu chứng mũi ráo miệng khô kèm ho. Nếu phế nhiệt có cảm phong hàn thì kèm nhức đầu sợ gió, mạch phù sác. Phép chữa: tân lương thanh nhiệt. Dùng bài Tang cúc ẩm: tang diệp 12g, hạnh nhân 12g, cam thảo 4g, lô căn 12g, liên kiều 12g, đan bì 12g, mao căn 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bệnh do vị nhiệt: Người bệnh có triệu chứng miệng khát khô, mũi ráo, đại tiện bí kết, rêu lưỡi vàng, mạch phù sác. Phép chữa: thanh nhiệt lương huyết. Dùng bài Ngọc nữ tiễn: sinh thạch cao 12g, địa hoàng 20g, mạch môn 12g, tri mẫu 12g, ngưu tất 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bệnh do can dương vượng: Người bệnh có triệu chứng nhức đầu, choáng váng, miệng khô hay giận, mạch huyền sác. Phép chữa: thanh can tả hỏa. Dùng bài Long đởm tả can thang bỏ xa tiền, sài hồ: long đởm thảo 8g, hoàng cầm 12g, mộc thông 4g, đương quy 12g. Nếu kiêm âm hư lưỡi đỏ, ít ngủ thì gia các vị huyền sâm 12g, mạch môn 10g.

Các bài thuốc cổ phương trị chứng chảy máu cam

Bài Kinh giới liên kiều thang: đương quy, thược dược, xuyên khung, địa hoàng, hoàng liên, hoàng cầm, hoàng bá, sơn chi tử, liên kiều, kinh giới, phòng phong, bạc hà diệp, chỉ xác đều 2g, cam thảo 1,5g; bạch chỉ, cát cánh, sài hồ đều 3g. Sắc uống. Tác dụng: thanh nhiệt, giải độc, dưỡng huyết, tản phong, trị chảy máu cam, viêm tai giữa cấp hoặc mạn, viêm mũi mạn tính, viêm amidan mạn tính, trứng cá.

Bài Tả tâm thang: đại hoàng 2g, hoàng cầm 1,5g, hoàng liên 1,5g. Tất cả sắc với 120ml nước còn 40ml, uống 1 lần lúc nguội. Tác dụng: trị các chứng tăng huyết áp như chóng mặt ù tai, nặng đầu mất ngủ, chảy máu cam, trĩ ra máu, các chứng của thời kỳ mãn kinh, các chứng bệnh về huyết hay bị chóng mặt, mặt đỏ từng cơn, bí đại tiện, tinh thần bất an. Không dùng cho những người bị xuất huyết kéo dài, thiếu máu rõ rệt và người có mạch vi nhược.

Bài Hoàng liên giải độc thang: hoàng liên 2g, hoàng bá 3g, hoàng cầm 3g, sơn chi tử 3g. Tất cả tán bột, mỗi lần uống 2g, ngày uống 2 lần. Tác dụng: tả hỏa giải độc, trị chảy máu cam, mất ngủ, viêm dạ dày, bệnh về huyết, chóng mặt, tim đập nhanh.

Bài Tứ sinh hoàn: lá sen tươi 320g, lá trắc bá tươi 40g, lá ngải cứu tươi 12g, sinh địa 340g. Cách dùng: có thể làm hoàn hoặc dùng tươi: giã các vị thuốc vắt lấy nước uống mát; hoặc sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. Tác dụng: lương huyết, chỉ huyết, chữa bệnh do huyết vọng hành như thổ huyết khạc ra huyết, chảy máu cam, miệng họng khô ráo.

Kết hợp day bấm mạnh các huyệt hợp cốc, thượng tinh. Trị trí huyệt hợp cốc: khép 2 ngón tay cái và ngón trỏ lại, huyệt ở điểm cao nhất của cơ bắp ngón trỏ ngón cái. Thượng tinh: giữa đường chân tóc trán lên 1 tấc.

Cách phòng tránh bệnh chảy máu cam

I. Phòng Tránh Theo Quan Điểm Đông Y (Điều chỉnh từ gốc)

Mục tiêu là giữ cho cơ thể cân bằng, tránh tích tụ nhiệt độc và dưỡng ẩm cho niêm mạc mũi.

1. Chế Độ Ăn Uống “Thanh Nhiệt, Dưỡng Âm”

• Tích cực ăn các thực phẩm có tính mát, giúp thanh nhiệt:

  • Rau xanh: Rau má, rau diếp cá, mồng tơi, rau dền, bí xanh, bí đao, dưa chuột, cà chua.

  • Trái cây: Cam, quýt, bưởi, thanh long, chuối, lê, táo.

  • Các loại củ: Củ đậu, mã thầy.

  • Đồ uống: Nước đậu đen, nước râu ngô, atiso, trà hoa cúc, trà cỏ ngọt.

• Hạn chế tối đa các thực phẩm sinh nhiệt:

  • Đồ cay nóng (ớt, tiêu, gừng, tỏi, mù tạt).

  • Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ.

  • Thức ăn nhanh, đồ ngọt, chocolate.

  • Chất kích thích: Rượu, bia, cà phê, thuốc lá.

2. Điều Hòa Tinh Thần (Dưỡng Tâm)

• Tránh căng thẳng, nóng giận kéo dài vì dễ làm “Can hỏa bốc lên”. Hãy tập các bài tập giúp thư giãn như:

  • Thiền định.

  • Hít thở sâu.

  • Tập yoga, thái cực quyền.

  • Nghe nhạc nhẹ, đọc sách.

3. Sinh Hoạt Điều Độ

• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya (vì thức khuya làm hao tổn âm dịch).

• Làm việc vừa sức, tránh lao lực quá độ cả về thể chất lẫn tinh thần.

• Tập thể dục đều đặn với cường độ phù hợp để khí huyết lưu thông.

II. Phòng Tránh Theo Y Học Hiện Đại (Chăm sóc và bảo vệ mũi)

Mục tiêu là bảo vệ các mạch máu mỏng manh trong mũi và giữ ẩm cho niêm mạc.

1. Giữ Ẩm Cho Niêm Mạc Mũi

Đây là biện pháp quan trọng nhất, đặc biệt trong thời tiết khô lạnh hoặc ở trong phòng máy lạnh nhiều.

• Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý: Nhỏ 2-3 lần/ngày để rửa sạch và giữ ẩm cho mũi.

• Dùng máy tạo độ ẩm: Đặc biệt hữu ích trong phòng ngủ vào ban đêm.

• Uống đủ nước: Ít nhất 1.5 – 2 lít nước/ngày để toàn bộ cơ thể, bao gồm cả niêm mạc mũi, được đủ nước.

2. Tránh Các Tác Động Cơ Học

• Không ngoáy mũi, day mũi mạnh: Nếu ngứa mũi, nên rửa bằng nước muối sinh lý. Cắt ngắn móng tay cho trẻ em.

• Hạn chế hắt hơi mạnh: Khi cảm thấy sắp hắt hơi, hãy cố gắng há miệng để giảm áp lực lên mũi.

• Tránh xì mũi quá mạnh: Xì mũi nhẹ nhàng từng bên một.

3. Bảo Vệ Mũi Khỏi Các Chất Kích Ứng

• Đeo khẩu trang khi ra đường hoặc khi tiếp xúc với khói bụi, hóa chất.

• Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng (phấn hoa, lông thú, nấm mốc) nếu bạn là người dễ dị ứng.

4. Chế Độ Dinh Dưỡng Hỗ Trợ Sức Bền Thành Mạch

• Bổ sung đầy đủ Vitamin C (có trong cam, quýt, ổi, bông cải xanh) và Vitamin K (có trong rau xanh lá đậm như cải bó xôi, cải xoăn) để giúp thành mạch máu bền vững hơn.

Theo Đông y, việc điều trị chảy máu cam không đơn thuần là cầm máu. Quan trọng nhất là phải tìm đúng nguyên nhân gốc rễ (biện chứng luận trị) để điều hòa lại cơ thể. Vì vậy, nếu tình trạng chảy máu cam thường xuyên tái phát, bạn nên tìm đến một thầy thuốc Đông y có uy tín để được chẩn đoán chính xác thể bệnh và có phác đồ điều trị phù hợp.