Bài thuốc trị bệnh viêm đại tràng mãn tính

Bệnh viêm đại tràng mạn là bệnh hay gặp, gây tổn thương niêm mạc đại tràng, khu trú một vùng hoặc lan tỏa khắp đại tràng. Bệnh dễ tái phát, dai dẳng, khó điều trị khỏi hoàn hoàn. Mỗi khi ăn phải thức ăn không hợp, lo nghĩ thì bệnh lại nặng lên. Nếu điều trị không tốt, cơ thể gầy yếu, ăn kém, có thể dẫn tới suy kiệt.

Nguyên Nhân Gây Bệnh Theo Đông Y

Đông y cho rằng, bệnh đại tràng mãn tính khởi phát do hai nhóm nguyên nhân chính: Ngoại cảm tà khí và Nội thương.

1. Ngoại cảm tà khí (Tác nhân bên ngoài xâm nhập):

• Thấp tà: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Thấp (độ ẩm) từ môi trường bên ngoài, đặc biệt là vào mùa hè nồm ẩm, xâm nhập vào cơ thể, làm trở trệ tỳ vị, khiến việc tiêu hóa và hấp thu kém, dẫn đến đau bụng, đi ngoài.

• Hàn thấp (Lạnh và Ẩm): Khi ăn nhiều đồ sống lạnh, uống nước đá, cơ thể bị nhiễm lạnh làm tổn thương tỳ dương, dẫn đến tiêu chảy, phân nát.

• Thấp nhiệt (Nóng và Ẩm): Ăn nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ, uống nhiều rượu bia sinh ra thấp nhiệt tích tụ trong trường vị, gây ra các triệu chứng như đau bụng, mót rặn, đi ngoài phân nóng, hậu môn cảm thấy nóng rát.

2. Nội thương (Tổn thương từ bên trong):

• Tỳ Vị hư nhược (Chức năng Tiêu hóa suy yếu): Đây là gốc rễ của bệnh. Tỳ có chức năng vận hóa đồ ăn, khi Tỳ suy yếu (do bẩm sinh, do ăn uống không điều độ, suy nghĩ nhiều) sẽ không chuyển hóa được thức ăn, dẫn đến đầy bụng, ăn không tiêu, phân sống, tiêu chảy kéo dài.

• Can Tỳ bất hòa (Gan và Lách không hài hòa): Khi tâm trạng căng thẳng, u uất, giận dữ (Can khí uất kết) sẽ ảnh hưởng đến chức năng của Tỳ, gây ra các cơn đau bụng quặn, đi ngoài xong thì đỡ đau, đầy hơi, sôi bụng. Đây là lý do tại sao bệnh thường nặng hơn khi stress.

• Thận dương hư: Bệnh lâu ngày sẽ làm tổn thương Thận dương. Thận hỗ trợ Tỳ trong việc vận hóa. Thận dương hư không sưởi ấm được Tỳ dương dẫn đến tiêu chảy vào sáng sớm (ngũ canh tả), chân tay lạnh, sợ lạnh.

Triệu Chứng Lâm Sàng Thường Gặp

Tùy vào thể bệnh mà triệu chứng biểu hiện khác nhau:

• Thể Tỳ Vị hư nhược: Đau bụng âm ỉ, đầy bụng, chán ăn, người mệt mỏi, phân nát, sống phân, sắc mặt vàng úa.

• Thể Can Tỳ bất hòa: Đau bụng từng cơn, sôi bụng, trung tiện nhiều, đi ngoài xong thì đỡ đau. Bệnh tăng nặng khi căng thẳng hoặc sau khi ăn. Ngực sườn đầy tức, dễ cáu gắt.

• Thể Thấp nhiệt: Đau bụng, mót rặn, đi ngoài phân nhầy mũi, có thể lẫn máu, cảm giác nóng ở hậu môn, miệng đắng, khát nước.

• Thể Thận dương hư: Đau bụng lâm râm, tiêu chảy vào lúc sáng sớm, sợ lạnh, chân tay lạnh, đau lưng mỏi gối.

Bài thuốc Đông y trị bệnh viêm đại tràng

Thể tỳ hư khí trễ: đau bụng lâm râm vùng hạ vị, đại tiện thường xuyên bị rối loạn, hay đi lỏng hoặc táo bón, có lúc kèm theo máu, đầy bụng, rêu lưỡi trắng, mạch trầm nhược.

Bài thuốc: đẳng sâm 12g, hoài sơn 12g, cam thảo 4g, chỉ xác 8g, mộc hương 2g, ý dĩ nhân 12g, trần bì 8g, liên nhục 12g, sa nhân 8g, binh lang 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Nếu gặp lạnh đau nhiều, xoa bóp thấy dễ chịu thì gia can khương 6g.

Thể âm huyết thiếu, thấp nhiệt lưu tính: có từng cơn đau quặn bụng, đại tiện khó xuống, đi nhiều ra chất nhầy máu, có lúc mủ máu, đầy hơi, trung tiện được thì dễ chịu, miệng đắng, rêu lưỡi vàng, mạch trầm sắc.

Bài thuốc: rau má 12g, hoàng đằng 5g, cam thảo 4g, binh lang 8g, chỉ xác 8g, minh giao (cao da trâu) 8g, hoàng liên 5g, hồng hoa 12g, chi tử 8g, sinh địa 12g. Sắc uống ngày 1 thang. Nếu đại tiện ra máu nhiều thì gia trắc bách diệp 10g. Nếu có mủ máu thì gia kim ngân 10g.

Phương pháp thụt giữ đại tràng: hoàng đằng 10g, hoàng bá 10g, hoàng liên 11g. Lấy khoảng 200ml nước sắc hỗn hợp 3 vị rồi lọc sạch giữ nhiệt độ 30-35 độ thụt giữ đại tràng. Thụt 2-3 lần, nếu chưa khỏi hẳn có thể thụt tiếp 1 đợt nữa (bệnh nhân cần được thực hiện ở các cơ sở y tế).

Các bài thuốc trên tác dụng chủ yếu là kiện tỳ điều khí, dưỡng âm thanh nhiệt trừ thấp, ngoài ra còn có tác dụng điều hòa khí huyết, nâng cao thể trạng, ổn định sức khỏe sau khi khỏi bệnh. Riêng phương pháp thụt giữ đại tràng bằng thuốc là những vị thuốc kháng sinh có tác dụng diệt và hạn chế vi khuẩn, theo Đông y là những vị thanh nhiệt trừ thấp. Đây là phương pháp trực tiếp nhằm rút ngắn thời gian điều trị bệnh.

Cách Phòng Bệnh Đại Tràng Mãn Tính Theo Đông Y

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Đông y nhấn mạnh vào việc điều chỉnh lối sống và ăn uống để giữ cho Tỳ Vị khỏe mạnh.

1. Về Ăn Uống (Dưỡng Tỳ):

• Ăn chín, uống sôi, hạn chế đồ sống lạnh.

• Ăn uống điều độ, đúng giờ, không ăn quá no hoặc để bụng quá đói.

• Hạn chế các thực phẩm khó tiêu, nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng, đồ ngọt, rượu bia, cà phê, chất kích thích.

• Nên dùng các thực phẩm bổ tỳ, dễ tiêu như: gạo lứt, khoai lang, hạt sen, ý dĩ (bo bo), đậu đỏ, thịt nạc, cá hồi. Gừng, tỏi là những gia vị có tính ấm, tốt cho tiêu hóa.

2. Về Sinh Hoạt (Dưỡng Thần):

• Giữ tinh thần lạc quan, thoải mái: Tránh căng thẳng, lo âu kéo dài. Có thể tập thiền, yoga, nghe nhạc, đi bộ để thư giãn. “Dưỡng Tỳ cần phải dưỡng Thần” là nguyên tắc vàng.

• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập như đi bộ, thái cực quyền, khí công giúp khí huyết lưu thông, tăng cường chức năng tiêu hóa.

• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng bụng khi thời tiết chuyển lạnh.

3. Một Số Bài Thuốc Dân Gian Hỗ Trợ (Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc):

• Lá ổi non: Dùng búp ổi non sao vàng sắc nước uống giúp cầm tiêu chảy.

• Lá mơ lông: Lá mơ lông hấp hoặc ăn sống với trứng gà là bài thuốc dân gian hiệu quả cho chứng kiết lỵ, viêm đại tràng.

• Nghệ và mật ong: Tinh bột nghệ pha với mật ong giúp chống viêm, làm lành vết loét và bảo vệ niêm mạc đại tràng.

Lời Khuyên Của Bác Sĩ

Bệnh đại tràng mãn tính là một bệnh lý phức tạp, cần sự kiên trì trong điều trị và điều chỉnh lối sống. Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Mỗi người có một cơ địa và thể bệnh khác nhau. Khi có các triệu chứng bệnh, bạn nên:

• Đến gặp thầy thuốc Đông y có uy tín để được chẩn mạch (xem mạch), biện chứng luận trị (chẩn đoán thể bệnh) và kê đơn thuốc phù hợp. Một pháp điều trị toàn diện thường kết hợp kiện Tỳ, hóa Thấp, sơ Can, bổ Thận tùy theo từng trường hợp cụ thể.

• Kết hợp chặt chẽ giữa dùng thuốc, châm cứu, bấm huyệt với chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học.

Chúc bạn và gia đình luôn dồi dào sức khỏe!