Trâu cổ, vị thuốc quý bám đầy bờ tường nhiều người không biết

Ở Việt Nam, cây trâu cổ thường mọc hoang trên tường, vách đá hay ven rừng, ít ai để ý. Thế nhưng tại một số quốc gia, loại cây này lại được xem là dược liệu quý, có giá bán lên tới gần 500.000 đồng mỗi kg.

Giới thiệu về cây Trâu Cổ

Trâu Cổ là một loại dây leo thường xanh, thân mềm lúc non, sau già hóa gỗ, có rễ bám vào tường, đá hoặc cây khác. Lá nhỏ, hình bầu dục hoặc hình tim, mặt trên xanh thẫm, mặt dưới xanh nhạt. Hoa đơn tính, mọc ở nách lá, quả nhỏ hình trứng, khi chín có màu vàng cam.

Cây phân bố nhiều ở các tỉnh miền núi, ven rừng, các vùng có khí hậu nóng ẩm, thường gặp leo trên tường rào, hốc đá hoặc thân cây cổ thụ.

Tính vị – quy kinh

• Tính vị: Vị đắng, hơi chát, tính mát.

• Quy kinh: Can, Thận, Bàng quang.

Trong Đông y, Trâu Cổ được coi là vị thuốc thanh nhiệt, trừ thấp, tiêu viêm, hoạt huyết, mạnh gân cốt.

Công dụng của cây Trâu Cổ

1. Thanh nhiệt, giải độc

   • Dùng trong các trường hợp viêm đường tiết niệu, tiểu buốt, tiểu gắt, nóng trong.

2. Trừ phong thấp, mạnh gân cốt

   • Hỗ trợ điều trị đau khớp, đau lưng, mỏi gối, tê bì tay chân, phong thấp.

3. Tiêu viêm, giảm sưng

   • Dùng ngoài để đắp trị bong gân, sưng đau do chấn thương.

4. Hỗ trợ tiêu hóa

   • Kích thích ăn uống, giúp tiêu hóa tốt, giảm đầy trướng.

5. Điều trị bệnh ngoài da

   • Chữa ghẻ lở, mẩn ngứa, lở loét lâu lành.

Giá trị kinh tế

Theo các nhà nghiên cứu dược liệu, cây trâu cổ mọc khắp ba miền, dễ tìm ở khu vực núi đá hoặc các công trình bỏ hoang. Ở Việt Nam, quả trâu cổ phơi khô hiện được bán với giá khoảng 200.000 – 275.000 đồng/kg. Trong khi đó, tại Trung Quốc, giá loại dược liệu này có thể đạt khoảng 120 nhân dân tệ/kg, tương đương gần 500.000 đồng.

Việc cây trâu cổ có giá cao ở nước ngoài đang mở ra hướng khai thác kinh tế cho loại dược liệu mọc hoang này. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo cần khai thác bền vững, tránh tận diệt nguồn cây tự nhiên, đồng thời nghiên cứu quy trình trồng và chế biến đạt tiêu chuẩn để nâng cao giá trị xuất khẩu.

Bài thuốc từ cây trâu cổ

Y học cổ truyền coi quả trâu cổ là vị thuốc bổ, có tác dụng tráng dương, bổ thận, lợi thấp, thông sữa, chữa đau nhức xương khớp, tắc tia sữa, liệt dương, di tinh, rối loạn kinh nguyệt… Ngoài quả, thân và lá cây cũng được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số bệnh.

Y học hiện đại đã tìm thấy trong cây trâu cổ nhiều hoạt chất như flavonoid, terpenoid, phenolic acid… có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa, hạ đường huyết, bảo vệ gan, thận và tim mạch. Một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy chiết xuất từ cây này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.

Người dân thường chế biến trâu cổ bằng cách phơi khô sắc uống, nấu cao hoặc ngâm rượu. Một số bài thuốc dân gian kết hợp quả trâu cổ với bồ công anh để chữa tắc tia sữa, hoặc ngâm rượu rễ và quả để tăng cường sinh lực cho nam giới.

1. Dùng uống

• Chữa viêm đường tiết niệu, tiểu buốt:
  Trâu Cổ (30g), Rễ cỏ tranh (20g), Kim tiền thảo (20g) – sắc với 1 lít nước còn 400ml, chia 2–3 lần uống trong ngày.

• Hỗ trợ phong thấp, đau nhức xương khớp:
  Trâu Cổ (30g), Lá lốt (15g), Thiên niên kiện (12g) – sắc uống ngày 1 thang.

2. Dùng ngoài

• Chữa bong gân, sưng đau:
  Lá tươi Trâu Cổ rửa sạch, giã nát, đắp trực tiếp vào chỗ đau, băng cố định.

• Chữa mẩn ngứa, lở loét:
  Nấu nước lá tắm hoặc rửa vùng da bị bệnh, ngày 1–2 lần.

Lưu ý khi sử dụng

• Người tỳ vị hư hàn (dễ tiêu chảy, lạnh bụng) nên thận trọng khi dùng liều cao.

• Không dùng liên tục liều mạnh trong thời gian dài.

• Phụ nữ mang thai cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.