Cây đơn châu chấu, đặc điểm, dược tính và công dụng chữa bệnh

Đơn Châu Chấu là cây thuốc nam quý được dùng để chữa các bệnh như viêm gan cấp, viêm amidan, viêm họng, viêm khớp, viêm sưng vú, viêm thận phù thũng… Hiện nay, đây cũng là vị thuốc quan trọng được sử dụng trong Đông y.

1. Giới thiệu chung về cây đơn châu chấu

· Tên gọi: Cây đơn châu chấu (còn gọi là Đơn nem, Đơn chân châu, Màn ri tía, Som ca, Cơm nguội…).

· Tên khoa học: Maesa balansae Mez., thuộc họ Myrsinaceae (họ Đơn nem).

· Đặc điểm nhận dạng: Đây là một loại cây bụi nhỏ, cao từ 1-2m, thường mọc hoang ở nhiều nơi.

· Lá: Mọc so le, hình bầu dục hoặc mũi mác, mép lá có răng cưa thưa.

· Hoa: Nhỏ, màu trắng hoặc vàng nhạt, mọc thành chùm ở kẽ lá.

· Quả: Hình cầu, nhỏ (đường kính 2-3mm), khi chín có màu trắng trong hoặc hơi vàng, trông giống như hạt châu chấu, có lẽ vì thế mà có tên “đơn châu chấu“.

· Toàn cây có lông mịn, đặc biệt là ở mặt dưới lá.

2. Đặc điểm sinh học của cây đơn châu chấu

· Phân bố: Mọc phổ biến ở các vùng đồi núi thấp, bờ rào, ven rừng nhiều tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam như Hòa Bình, Hà Tây (cũ), Vĩnh Phúc, Thanh Hóa, Nghệ An…

· Sinh thái: Ưa sáng, ưa ẩm, thích nghi với nhiều loại đất. Cây ra hoa vào mùa xuân-hè và có quả vào mùa hè-thu.

· Bộ phận dùng làm thuốc: Chủ yếu là lá (lá tươi hoặc phơi khô), đôi khi dùng cả rễ và cành.

3. Thành phần hóa học & Dược tính

· Thành phần: Cây chứa các hợp chất có hoạt tính sinh học như:

· Saponin triterpenoid: Thành phần chính, có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn.

· Tanin: Có tác dụng săn se, làm lành vết thương.

· Flavonoid: Chống oxy hóa, chống viêm.

· Tinh dầu và một số alkaloid.

· Dược tính theo Y học cổ truyền: Cây có vị đắng chát, tính mát, quy vào kinh can, đại tràng. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, sát trùng, tiêu viêm, giảm đau.

4. 10 bài thuốc trị bệnh với Cây Đơn Châu Chấu

Cây đơn châu chấu được dùng phổ biến để chữa các bệnh ngoài da và một số chứng bệnh nội khoa:

1. Chữa mẩn ngứa, mụn nhọt, lở ngứa ngoài da:

· Cách dùng: Dùng lá tươi giã nát, đắp trực tiếp lên vùng da bị tổn thương. Hoặc nấu nước lá tươi/khô để tắm, rửa.

2. Chữa tiêu chảy, kiết lỵ, đau bụng đi ngoài:

· Cách dùng: Lấy 20-30g lá khô (hoặc 40-50g lá tươi) sắc với 500ml nước, còn 150ml, uống trong ngày.

3. Chữa viêm đại tràng, rối loạn tiêu hóa:

· Cách dùng: Kết hợp đơn châu chấu với các vị thuốc khác như lá khổ sâm, lá nhót… sắc uống.

4. Lợi tiểu, hỗ trợ chữa viêm đường tiết niệu:

· Cách dùng: Dùng lá sắc uống thay trà giúp thanh nhiệt, lợi tiểu.

5. Chữa đau nhức xương khớp (thấp khớp):

· Cách dùng: Dùng lá và cành sắc uống, hoặc phối hợp với các vị thuốc khác như lá lốt, cỏ xước.

6. Hỗ trợ chữa sốt, cảm mạo:

· Cách dùng: Sắc uống để giúp hạ sốt, ra mồ hôi.

7. Điều trị viêm gan cấp

. Để điều trị viêm gan cấp thì người bệnh có thể dùng lá đơn châu chấu tươi. Mỗi ngày lấy 20r lá tươi, rửa sạch, cho vào sắc nước uống. Dùng liên tục hàng ngày sẽ có tác dụng mát gan, giải độc, hỗ trợ điều trị viêm gan cấp.

8. Chữa phù thũng:

• Rễ Đơn Châu Chấu (12gr); rễ cây thóc lép, lá cây cối xay (mỗi loại 10gr).
• Các loại cây này đều rửa sạch, thái khúc nhỏ, để ráo, cho lên chảo sao vàng. Sau đó, cho các nguyên liệu vào ấm sắc nước uống hàng ngày.

9. Điều trị bệnh sưng vú

• Những ai bị sưng vú có thể lấy vỏ của cây châu chấu đơn, rửa sạch, giã nát với 1 ít muối. Sau đó, hãy lấy phần giã nát này đắp vào vùng bị sưng.
• Mỗi ngày đắp 1 lần trong khoảng 15-30 phút, chỉ cần làm 2 ngày là hết sưng.

10. Chữa ho lâu ngày, viêm họng, viêm amidan:

• Những người bị ho lâu ngày, viêm họng hay viêm amidan đều có thể lấy rễ đơn châu chấu chữa bệnh.
• Theo đó, người bệnh có thể kết hợp 20gr rễ đơn châu chấu cùng với 20gr rễ cây khế, rửa sạch, thái nhỏ, cho vào sắc nước uống hàng ngày.

5. Lưu ý và Thận trọng

· Bài thuốc từ kinh nghiệm: Các công dụng trên chủ yếu dựa trên kinh nghiệm dân gian và một số nghiên cứu bước đầu. Cần tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ có chuyên môn trước khi sử dụng, đặc biệt cho các bệnh mãn tính.

· Liều lượng: Thường dùng 20-40g lá khô/ngày (dạng thuốc sắc). Không nên lạm dụng quá liều.

· Đối tượng cẩn trọng: Phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ nhỏ cần thận trọng, nên có chỉ định của thầy thuốc.

· Chất lượng dược liệu: Chỉ thu hái cây ở nơi sạch sẽ, không bị ô nhiễm thuốc trừ sâu. Cần phân biệt đúng cây vì có một số loài tương tự.

Kết luận

Cây đơn châu chấu là một dược liệu quý của nền y học cổ truyền Việt Nam, đặc biệt hiệu quả trong các bệnh về da liễu và tiêu hóa. Việc kết hợp sử dụng thông thái giữa tri thức bản địa và y học hiện đại sẽ mang lại lợi ích tốt nhất cho sức khỏe.

Lời khuyên cuối cùng: Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên đến các phòng khám Đông y uy tín để được chẩn đoán và kê đơn phù hợp với thể trạng cụ thể của mình.